Sint-Niklaaskerk van Westkapelle en Atelier Mestdagh in de prijzen
De Onroerenderfgoedprijs 2020 ging op 2 oktober 2020 naar het Predikheren in Mechelen. De Sint-Niklaaskerk in Westkapelle die samen met het Brugse Gruuthuusemuseum medefinalist was, ontving als laureaat een troostprijs van 2500 euro. Bovendien kreeg Atelier Mesdagh die de prachtige glas-in-loodramen voor de Sint-Niklaaskerk realiseerde, een eervolle vermelding.
De Onroerenderfgoedprijs beloont recente realisaties op het vlak van monumentenzorg, landschapszorg en archeologie. De vijfde editie stond in het teken van erfgoed dat publiek toegankelijk is. Uit 43 kandidaten nomineerde een externe jury in juli de Sint-Niklaaskerk in Westkapelle, het Gruuthuusemuseum in Brugge en het Predikheren in Mechelen als de laureaten. Uit die drie werd het Predikheren als winnaar gekozen. De site mocht ook de publieksprijs ontvangen. Maar ook de Sint-Niklaaskerk kreeg een prima beoordeling.
Lovend juryrapport
De jury vindt de manier waarop de architecten met de verwoesting zijn omgegaan bijzonder opvallend. Ze reconstrueerden de typologie van de kerk, en gaven het gebouw tegelijkertijd een herbestemming met een seculier en een sacraal gedeelte. Het sacrale gedeelte van het gebouw werd nauwgezet gereconstrueerd naar de oorspronkelijke constructiewijze en ademt een intieme sfeer uit. De altaren zijn nog origineel en tonen de sporen van de brand, wat ze een bijzonder charme geeft. Het seculiere gedeelte in het zuiden is ingericht als gemeenschapsruimte. De uitwerking is veel vrijer aangepakt. De ramen zijn er verlengd tot op de grond. De hoofdgevel van de kerk kreeg aan de binnenzijde een nieuwe constructie met daarin een uitschuifbare tribune voor grotere evenementen, een bar en berging. In beide hoeken zijn in de hoogte twee vergaderzaaltjes ingericht, verbonden door een nieuw doksaal en autonoom ontsloten via de hoofdingang. Het enige minpunt is dat die ruimtes niet toegankelijk zijn voor rolstoelgebruikers, vindt de jury.
Dat ook hier de pilaren van de hoofdbeuk de littekens dragen van de verwoestende brand, is een meerwaarde. Oud en nieuw komen op een bijzondere manier samen in deze kerk. De uitvoerders zijn heel ver gegaan in hun reconstructie. De jury vraagt zich af of de traditionalistische aanpak van vloeren en dakspanten overal noodzakelijk was. Het was volgens sommigen sterker (en goedkoper) geweest om voor bepaalde details een hedendaagse vormentaal te gebruiken. Het zorgt natuurlijk wel voor continuïteit met het verleden, waar ook iets voor te zeggen is. De juryleden begrijpen de keuze om de torenspits te reconstrueren op een hedendaagse manier. De toren heeft een beeldbepalende kwaliteit in het dorp. De glas in loodramen in de binnenruimte zijn volgens de juryleden een prachtig hedendaags element dat iets toevoegt aan de beleving. De vormgeving ervan is geïnspireerd op graanhalmen, wat verwijst naar het rurale karakter van het gemeente Westkapelle. Naar het altaar toe worden meer kleuren gebruikt, die de ruimte een eigentijdse artistieke invulling geven, vooral bij zonnig weer. Het programma van deze kerk is volgens de jury bijzonder doordacht. In dit monument zijn alle functionaliteiten mooi ingepast zonder afbreuk te doen aan de ruimtelijkheid.
Zowel het seculiere als het sacrale deel van de kerk kan je als één geheel gebruiken, of net van elkaar afschermen door draaiende panelen. Vele kerken staan de dag van vandaag de facto leeg of worden sterk onderbenut. In Westkapelle heeft de gemeente de keuze gemaakt om het sacrale karakter in vraag te stellen en althans een gedeelte van de oppervlakte een nieuwe bestemming te geven. De juryleden hopen dat het project daarin een voorbeeld kan zijn voor andere kerken. Ze beseffen wel dat dezelfde logica niet in alle sacrale gebouwen haalbaar is. Door de grote schade aan de kerk was er een grotere vrijheid bij het herstel en de herbestemming ervan.
Publieksprijs voor Mechelen maar Westkapelle wel de morele winnaar
De Publieksprijs ging met 4061 stemmen naar Mechelen, gevolgd door Brugge met 3846 stemmen en Westkapelle met 3316. Toch opmerkelijk dat ons klein landelijk dorpje met amper 4000 inwoners in de digitale populariteitspoll toch zo dicht eindigde op beide grote steden. We mogen onze Sint-Niklaaskerk, de trots van Westkapelle, dan ook een beetje als morele winnaar van de publieksprijs beschouwen.
Eervolle vermelding voor Atelier Mestdag
Volgens het wedstrijdreglement kan de jury een architect, restaurateur, ambachtsman of een andere uitvoerder honoreren met een eervolle vermelding. De jury besloot de eervolle vermelding dit jaar te geven aan een artistiek atelier dat in de erfgoedsector bekend staat als een kwaliteitsmerk: Atelier Mestdagh. Zij realiseerden in de Sint-Niklaaskerk in Westkapelle een bijzonder eigentijds glasraamensemble dat inspeelt op de rurale context van deze dorpskern en de ruimte een artistieke toets geeft.
Al meer dan 70 jaar draait bij Atelier Mestdagh (https://ateliermestdagh.be) alles om glasramen. Oprichter Albert Mestdagh genoot zijn opleiding bij Hendrik Coppejans, een van de grote Gentse neogotische glazeniers. Daarmee is Atelier Mestdagh het enige atelier met roots in de neogotiek. Drie generaties lang houdt de familie Mestdagh het ambacht springlevend. Ze waken over het behoud van de kennis en de kunde en vertalen het naar hedendaagse toepassingen. Zo zorgen ze op een hedendaagse manier voor het erfgoedkundig patrimonium, en ontwerpen modern glas-in-lood met respect voor het traditioneel vakmanschap.