S.T.O.P. obstakels: Samana legt toegankelijkheid van West-Vlaamse voetpaden bloot

Een ruim onderzoek van Samana in samenwerking met Beweging.net, bracht de voorbije twee jaar de toegankelijkheid van de West-Vlaamse voetpaden in kaart. Vrijwilligers van de organisaties trokken in hun gemeente op pad om de knelpunten te noteren. “Hoewel veel West-Vlaamse gemeentes al het charter ‘Naar een toegankelijke gemeente’ ondertekenden, zien we uit ons onderzoek dat er op het terrein nog veel werk aan de winkel is”, zegt Evelyn Geerdens, educatief medewerker van Samana die het onderzoek coördineerde.
“We verzamelden 1370 knelpunten in West-Vlaamse gemeentes. Het gaat hierbij om structurele obstakels zoals oneffen voetpaden, een slecht geplaatste verlichtingspaal of een te smal voetpad. Maar ook losse obstakels van inwoners zoals een verkeerd geparkeerde wagen of een overhangende haag vormen vaak een probleem voor minder mobiele mensen.”
Samana en beweging.net vragen daarom dringend actie van gemeentes om structurele obstakels aan te pakken. Wanneer straten worden heringericht denkt een gemeente beter vooraf goed na over de toegankelijkheid ervan. Obstakelvrije voetpaden moeten minimaal 1m20 breed zijn om minder mobiele mensen vlot en veilig deze te laten gebruiken. We legden de voorbije twee jaar vaak ook al contacten met het gemeentebestuur om onveilige situaties aan te pakken maar het mag meer en sneller voor Francis Devlamynck, stafmedewerker van beweging.net.

“Maar het is niet alleen een zaak voor gemeentebesturen. Want als inwoner kan je ermee voor zorgen dat het voetpad toegankelijk blijft voor iedereen door geen losse obstakels achter te laten. Veel mensen beseffen niet dat een klein obstakel een grote drempel kan zijn voor sommige voetpadgebruikers. Veel gemeenten schrijven in hun mobiliteitsplan het STOP-principe in (prioriteit gaat eerst naar stappen dan trappen, openbaar vervoer en privé-vervoer). Helaas is dit niet altijd te merken in de (her)aanleg van straten. Nu de ontharding van het openbaar domein belangrijk is, durft men soms dit bij minder (brede) voetpaden zoeken. Het wegdek opnieuw met karresporen aanleggen is veel minder evident. Het zal nog een tijdje duren voor het auto-denken wat minder ingeburgerd zal zijn. Wij zijn ook niet tegen de auto, integendeel. Want veel mensen zijn ook afhankelijk van de auto voor hun mobiliteit. Maar elk z’n volwaardige plek blijkt niet zo eenvoudig.
Er is nog veel werk. Zowel bij de gemeentebesturen die het openbaar domein beheren als bij de modale inwoner van de gemeente. Want ook de burger is in heel wat gevallen (onbewust) oorzaak van obstakels.

Er is een positieve trend bij gemeentebesturen om er werk van te maken. Dit blijkt uit de opvolging van een aantal klachten dat Samana aanbracht. Ook de engagementen van gemeenten die een overeenkomst sloten met INTER groeit (langzaam).
Vaststellingen
Soorten obstakels:
Tijdens de wandelingen werden verschillende knelpunten vastgesteld. Deze knelpunten zijn op te delen in 2 categorieën, namelijk structurele en persoonlijke obstakels.
-Als eerste zijn er de structurele obstakels. Dit zijn obstakels die structureel aanwezig zijn in of op het voetpad. Het zijn obstakels die vaststaan en dus moeilijker te vermijden zijn. Om deze obstakels op te lossen is het belangrijk om bij de aanleg van een straat, fietspad of voetpad telkens rekening te houden met de toegankelijkheid.
-Onder structurele obstakels behoren: bloembakken & bomen, elektriciteitskasten, kastje van het internet, elektriciteitspalen, verlichtingspalen, palen die gebruikt worden als wegversmalling, oneffen voetpad door losliggende tegels en verhoogde of verlaagde putdeksels, zitbanken, bushaltes, fietsenrek, parkeerplaatsen, verkeersborden, te hoge opstap, brievenbus, geen zebrapad aanwezig, een te smal voetpad, onkruid of begroeiing in het voetpad…
-Vervolgens zijn er de persoonlijke obstakels. Dit zijn obstakels die aangebracht werden door personen. Vaak zijn ze zich niet bewust van de hinder ervan.
Onder persoonlijke obstakels behoren: auto op het voetpad, fiets op het voetpad, oplaadkabel over het voetpad, overhangende hagen, het uithangbord van een restaurant, een terras van een restaurant, een stelling, een wc-hok, werkmateriaal, afval en vuilbakken op het voetpad …
Procentuele weergave van de types geregistreerde knelpunten In de grafiek vind je een procentuele Hieruit kan je afleiden dat 50% van de knelpunten opgelost zouden zijn door een goed onderhoud van de voetpaden en door op voorhand, in de ontwerpfase, rekening te houden met een gegarandeerd 1m20- breed voetpad. Door deze twee maatregelen worden oneffenheden in de voetpaden voorkomen en zijn er geen smalle voetpaden of obstakels, zoals palen, verkeersborden & kasten in het midden van het voetpad, vermeden.
Aantal knelpunten per gemeente
Bij de weergave van deze knelpunten wordt er nog een onderverdeling gemaakt tussen de persoonlijke en structurele obstakels. Een gemeente die hierboven uitspringt is de gemeente Langemark-Poelkapelle, vooral door de vele persoonlijke obstakels. In deze gemeente werd voornamelijk het knelpunt ‘auto’ geregistreerd, namelijk 37%. In Langemark-Poelkapelle werden de knelpunten bij elkaar gewandeld door zowel de kernen van de deelgemeenten als enorm veel kinderen met het kinderformulier. In deze gemeente registreerden heel wat kinderen knelpunten. Op de 2de plaats volgt Oeselgem met de meest geregistreerde knelpunten door kinderspeurneuzen. Bij Sint-Michiels valt het grote aantal registraties ook op. In de meeste gemeenten en deelgemeenten vonden namelijk eenmalige of enkele wandelingen plaats, terwijl de kern in Sint-Michiels vier wandelingen deed. Hierdoor zijn er dus meer knelpunten geregistreerd, zoals voornamelijk smalle voetpaden, voetpaden in slechte staat en bloembakken en bomen in het midden van het voetpad. Het knelpunt ‘oneffen voetpad’ is niet alleen het vaakst geregistreerde knelpunt, maar is ook het knelpunt dat in bijna alle gemeenten terugkwam als knelpunt, namelijk in 33 van de 37 gemeenten.
Inter: Convenant – Charter ‘Naar een toegankelijke gemeente’

Inter is een expertisecentrum in toegankelijkheid en Universal Design1 . Het geeft bouwkundig toegankelijkheidsadvies van ontwerp tot realisatie, maakt evenementen toegankelijk, geeft vormingen, adviseert overheden en doet onderzoek naar de toegankelijkheidssituatie in Vlaanderen. Als stads-, gemeente- of OCMW-bestuur kan men structureel met Inter samenwerken. Door een convenant af te sluiten engageert het gemeentebestuur zich om proactief te werken aan de integrale toegankelijkheid van infrastructuur en diensten. Het charter geeft lokale besturen de nodige tools en ondersteuning om een kwaliteitsvol en integraal toegankelijkheidsbeleid uit te werken en na te streven. Er zijn drie niveaus waarop de gemeente beleidsmatig aan de slag is of kan zijn:
• Er is geen enkele engagementsverklaring omtrent het toegankelijkheidsbeleid in de gemeente.
• De gemeente sluit een convenant af met Inter. Dit vormt een goede basis, waarmee actief aan de slag kan gegaan worden.
• De gemeente onderschrijft het charter ‘naar een toegankelijke gemeente’ van Inter
Verwachtingen van Samana West-Vlaanderen t.o.v.… … West-Vlaamse gemeentes
Met deze actie willen we binnen de belangenbehartiging van Samana West-Vlaanderen pleiten voor een duidelijk item rond toegankelijkheid in de gemeentelijke beleidsnota’s. Een toegankelijke gemeente is een gemeente waar iedereen gelijkwaardig en onafhankelijk toegang heeft tot de gebouwen, publieke ruimte, dienstverlening en communicatie. Iedereen kan er comfortabel, kwaliteitsvol en tot op hoge leeftijd wonen, leren, werken, dagelijkse activiteiten uitvoeren, zich verplaatsen en ontspannen. Ook die inwoners met een zichtbare of onzichtbare beperking (Referentie: Inter).

Volgens Samana West-Vlaanderen is het, in functie van een goed toegankelijkheidsbeleid, essentieel om een toegankelijkheidsambtenaar aan te stellen in de gemeente. Deze persoon is enerzijds het aanspreekpunt bij problemen en knelpunten rond toegankelijkheid, maar wordt ook betrokken in de eerste fase bij nieuwe projecten. In zijn functie gaat deze toegankelijkheidsambtenaar in gesprek met mensen met een beperking, burgers, jonge ouders… Deze cocreatie, onder de vorm van een adviesraad, ligt dan aan de basis van een integraal toegankelijkheidsbeleid. Een belangrijke voorwaarde van dit integraal toegankelijkheidsbeleid is namelijk de participatie van ervaringsdeskundigen en inwoners. De inwoners van een gemeente weten het best welke noden er zijn op vlak van toegankelijkheid en wat er meest dringend aangepakt moet worden.

Daarnaast verwacht Samana West-Vlaanderen ook dat, de partners (vervoersmaatschappijen, nutsbedrijven, huisvestingsmaatschappijen, lokale zelfstandigen) waarmee de West-Vlaamse gemeentes samenwerken, dit integraal toegankelijkheidsbeleid uitdragen en de gemeente hierin kunnen versterken. Vervolgens vraagt Samana West-Vlaanderen aan elke West-Vlaamse gemeente waar bovenstaande structurele obstakels werden geregistreerd, om een plan van aanpak op te stellen, zodat deze knelpunten binnen een aanvaardbare termijn opgelost worden.

Ten slotte is het ook nodig om een structurele aanpak uit te werken, zodat bij de start van elk project toegankelijkheid aan bod komt. Toegankelijkheid voor iedereen moet vanzelfsprekend worden. Toegankelijkheid wordt hierbij bewust, doordacht en duurzaam ingebed in het dagelijks beleid en management, de werking, de dienstverlening, en de communicatie van de gemeente. Hierbij wordt er rekening gehouden met de principes van Universal design.
… burgers
Samana West-Vlaanderen wenst dat burgers zich aan de hand van deze vaststelling meer bewust zijn enerzijds van wat mogelijke obstakels zijn voor minder mobiele mensen en anderzijds wat de gevaren zijn van deze obstakels op de voetpaden. Het is hierbij belangrijk dat dit niet enkel wordt aanzien als een probleem voor mensen in een rolstoel, maar voor iedere burger. Deze obstakels vormen namelijk ook een gevaar/hindernis voor kinderwagens, jonge stappers, sms’ende burgers, mensen met een rollator, blinden en slechtzienden …