‘5+1: Delvaux in dialoog’-expo in Koksijde officieel geopend
In Koksijde is afgelopen weekend in het Kunstencentrum ten Bogaerde de expo 5+1: Delvaux in dialoog geopend. Delvaux verkeert hier niet in het gezelschap van zijn archetypische en mysterieuze vrouwen, maar is in deze expo omringd door vijf hedendaagse kunstenaars: Lysandre Begijn, Joëlle Dubois, Neoza Goffin, Liliane Vertessen en Shirley Villavicencio Pizango. Vijf vrouwelijke artiesten die – in tegenstelling met de romantische droomwereld die Delvaux in zijn werken creëerde – stevig met hun voeten in de wereld vandaag staan.
Burgemeester Marc Vanden Bussche: ‘Naast George Grard staat ook Paul Delvaux in de schijnwerpers tijdens deze expo. We zien enkele niet zo evidente werken van hem – alsook interessant archiefmateriaal – dankzij een samenwerking met het Paul Delvauxmuseum. Het werk van deze grootmeesters komt prachtig tot zijn recht in de middeleeuwse schuur van de site Ten Bogaerde. Het contrast met het werk van de vijf hedendaagse kunstenaars, allemaal vrouwen, brengt deze unieke expo op een hoog niveau. Een échte aanrader!’
Schepen van Cultuur en Erfgoed, Stéphanie Anseeuw: ‘Ik ben erg trots op deze unieke tentoonstelling, waar vijf vrouwelijke kunstenaars van verschillende generaties in dialoog gaan met Paul Delvaux. Ze hebben elk hun eigen boodschap over en visie op de hedendaagse vrouw, vaak in contrast met het dromerige vrouwbeeld van Delvaux. Reeds voor de vierde keer konden wij beroep doen op de expertise en het curatorschap van Philippe Van Cauteren, een samenwerking die het kunstencentrum Ten Bogaerde een niet te onderschatten plaats bezorgde op de Vlaamse kaart van de hedendaagse kunst; een samenwerking waar we heel dankbaar voor zijn!’
Dertig jaar geleden overleed Paul Delvaux op 97-jarige leeftijd te Veurne. Delvaux is een van die Belgische kunstenaars waarvan de naam bij nagenoeg iedereen een passend beeld oproept. Delvaux’ universum kennen we vooral als een verstilde wereld van treinstations en imaginaire plekken uit de klassieke oudheid bevolkt door gestileerde tijdloze menselijke figuren. De hoofdpersonages in Delvaux’ schilderijen en tekeningen zijn vaak naakte vrouwen met opvallend amandelvormige ogen. Bijna als beeldhouwwerken zijn die ongrijpbare figuren neergezet in een door de kunstenaar uitgevonden geschilderd decor. Het lijkt bijna steeds om dezelfde vrouw te gaan, een archetype die de verbeeldingswereld van de kunstenaar bewoont. Paul Delvaux bedient zich van elementen uit een recent (treinstations, Jules Verne…) en ver (Griekse en Romeinse oudheid) verleden om een droomwereld te creëren waar het nooit waait, waar stilte geluid kan maken. Het is alsof de kunstenaar zich een poëtische wereld samen heeft geschilderd als harnas tegen de harde twintigste eeuw. Ondertussen is er bijna een kwart van de 21ste eeuw voorbij en de vraag rijst hoe we best hommage aan een kunstenaar als Paul Delvaux kunnen brengen. Misschien door een ander gezicht van de kunstenaar te tonen? Dat gebeurt in deze tentoonstelling.
Hier tonen we voor een keer geen klassieke werken van Paul Delvaux, maar drie Dessins de mémoire, werken op papier die de kunstenaar op het eind van zijn leven maakte, aangevuld met een veelvoud aan schetsen, notities, aantekeningen, getekende ideeën, postzegelontwerpen… In de Dessins de mémoire probeert de kunstenaar tastend een portret op papier vast te leggen. Kwetsbaar en zoekend blijft Paul Delvaux zich hechten aan het droomvenster dat een stuk papier of een doek kan zijn. De tekeningen, in milde kleuren en aarzelende lijnen en vlekken, zijn een verre echo van het cliché dat we van de kunstenaar kennen. Maar in intentie zitten ze misschien dichterbij zijn kunstenaarschap dan alles waar we hem mee associëren. Ze tonen de zoekende kunstenaar die meer dan zeven decennia lang telkens weer hetzelfde deed, maar telkens anders, schilderen en tekenen, vanuit een mannelijke blik het vrouwelijk lichaam monddood ensceneren.
Ontmoeting met het oeuvre van vijf hedendaagse kunstenaars
Een hommage brengen aan een kunstenaar doet men ook door in de wereld vandaag te staan. Daarom is de tentoonstelling 5 + 1: Paul Delvaux in dialoog een ontmoeting met het oeuvre van vijf hedendaagse kunstenaars. Een eerste kunstenaar, die met Delvaux als het ware in gesprek gaat, is Liliane Vertessen. Vertessen maakt sinds eind jaren zeventig gebruik van haar eigen lichaam als startpunt van haar werken. De kunstenaar fotografeert zichzelf in erotisch geladen poses en neemt uiteenlopende rollen aan van vamp, lustobject, prostituee… Vertessen provoceert en verleidt de toeschouwer met fotografische installaties. De kunstenaar lijkt als maker dader van het beeld én slachtoffer van de blik van de toeschouwer. Haar werk sluit aan bij de klassieke schilderkunst maar bedient zich ook van hedendaagse materialen zoals fotografie, neon en met kitsch geassocieerde materialen. Hierdoor doorbreekt ze het oude idee van picturale schoonheid met elementen van de banale consumptie van vandaag. Het werk van Liliane Vertessen gaat misschien over identiteit, lichaam, vrouwbeeld en verleiding, of misschien ook weer niet. Met zekerheid is te zeggen dat haar ‘oeuvre noir’ er een is van een pionier in een kunstwereld die in het laatste kwart van de twintigste eeuw uitsluitend mannelijk kan genoemd worden. Misschien kan Neoza Goffin een zielsverwant genoemd worden van Liliane Vertessen. Ook Neoza Goffin ensceneert vaak haar eigen lichaam, en dat van anderen, in haar fotografie en performance werk. Goffins werk maakt een vloeiende beweging tussen het artistieke en het therapeutische (healing). De kunstenaar is doordrongen van een bezorgdheid over een aantal misverstanden en taboes in onze samenleving die te maken hebben met intimiteit, diversiteit, lichamelijkheid en aanraking. Door gebruik te maken van kleurtherapie en verwijzingen naar Tantra en Boeddhisme zijn spirituele dimensies erg aanwezig in haar werk. Het statisch geïnstrumentaliseerde en eenduidige lichaam dat we kennen van Paul Delvaux, wordt bij Goffin een fluïde waarbij openheid en bewustzijn bij kan dragen tot een ander begrip van wat lichamelijkheid en fysiek contact kan zijn. Goffins werk is een ode aan de vrijheid op een sokkel van verdraagzaamheid en respect.
Het oeuvre van Joëlle Dubois vertrekt vanuit eenzelfde menselijk engagement, maar leunt in vorm hoofdzakelijk aan bij de traditie van de schilderkunst. Elk werk van Joëlle Dubois is als een hedendaags genrestuk; een stuk bevroren werkelijkheid van jonge identiteiten in ontwikkeling die heen en weer geslingerd worden tussen digitale verwachtingen en de imperfecte dagelijkse werkelijkheid. Joëlle Dubois schildert de archetypes van onze tijd (social media, eenzaamheid, identiteit, body shaming, pandemie…) in situaties die zich ophouden tussen speelsheid en persoonlijke micro-tragedies, breed herkenbaar voor nagenoeg iedereen, en dus ook voor zichzelf. De kunstenares gebruikt hierbij vormen van glanzende schoonheid om vormen van donkere hedendaagse melancholie op te roepen. Zij doet dit in een directe, herkenbare en leesbare stijl.
De schilderstijl van Shirley Villavicencio Pizango is net zo herkenbaar als die van Delvaux of Dubois. De kunstenaar heeft echter een directe en ruw geraffineerde penseelvoering waarbij de verf trefzeker en zonder aarzeling op het doek wordt aangebracht. Het schilderkunstig oeuvre van Shirley Villavicencio Pizango bestaat vooral uit stillevens en portretten. Beide genres introduceren ons in de dagelijkse leefwereld en intimiteit van de kunstenaar zelf. De portretten ontstaan naar levend model, van mensen uit haar directe omgeving, maar ook het zelfportret neemt een belangrijke plaats in. Elk (zelf)portret kan een zoektocht genoemd worden. Het model is slechts de aanleiding om als het ware het gelaat achter het portret van de geportretteerde zichtbaar te maken. Villavicencio Pizango’s portretten hebben niet de melkbleke of marmeren huidskleur van Delvaux’ figuren, maar het zijn mensen met een donkere huidskleur. Een schilderij van Villavicencio Pizango is als een spiegel die de toeschouwer voorgehouden wordt om ons aan andere kleuren van schoonheid te herinneren; om de diversiteit die in onze werkelijkheid leeft ook in de beeldcultuur van onze wereld de plek te geven die het al langer toekomt.
Tot slot is er het enigmatisch, zelfs mystiek geladen werk, van Lysandre Begijn. Het werk van de kunstenaar kenmerkt zich door een uitgesproken materiaalgebruik. In haar kunstpraktijk integreert ze natuurlijke elementen (takken, stenen, aarde…) en paart dit aan een zin voor symmetrie, vlakheid en stilering. Begijns werken zijn gezichten of wezens, hybride gedaantes tussen masker en portret. Haar werk onttrekt zich aan de tijd en voegt zich in bewustzijnslagen die onderliggend, latent en diep kunnen worden genoemd. Begijn deelt de belangstelling voor de klassieke oudheid met Delvaux, maar heeft meer aandacht voor de proto-culturen, beschavingen die in de schaduw van de klassieke oudheid in beeld en in rituelen kosmische en aardse verbindingen verwezenlijkten die met het verstrijken van de tijd verloren zijn gegaan. Het samenbrengen van deze vijf plus een kunstenaars in deze tentoonstelling is vertrokken vanuit bewondering voor het werk van Paul Delvaux, maar is ook ontstaan vanuit de waardering voor kunstenaars die duidelijk positie nemen in de wereld waarvan ze deel uitmaken. Delvaux’ romantisch escapisme is misschien moeilijker vol te houden in een wereld die gekenmerkt wordt door grote verandering en onzekerheid, een wereld waar zelfs een aantal menselijke basiswaarden en -rechten op de schop lijken te gaan. Uit het werk van de kunstenaars in deze tentoonstelling spreekt, op geheel eigen wijze, een uitgesproken en doordacht engagement. Engagement is in deze context niet te lezen als politiek, maar vanuit de idee van ‘verbinding’. Zoals Paul Delvaux zijn artistieke verbindingen vooral in het verleden zocht, zo zoeken de vijf andere kunstenaars door hun werk aansluiting met de wereld waarvan ze actief deel uitmaken.
Foto: © Sofhie Legein – gemeente Koksijde