Zo ziet de toekomst van de vier parochiekerken in Staden eruit

Na een intensief traject heeft het centraal kerkbestuur, de lokale geloofsgemeenschap en het lokaal gemeentebestuur een gedragen en duurzaam toekomstbeeld voor de vier parochiekerken in Staden. Dat toekomstbeeld is het resultaat van een grootschalige bevraging rond de toekomst van de parochiekerken in de gemeente. Het voorstel kwam ter kennisneming op de gemeenteraad van gisteren 28 september.

Samen nadenken over de toekomst van het publiek religieus patrimonium in Staden, dat was het doel van een participatietraject dat eind 2022 werd opgestart. Het opzet: aanbevelingen geven met toekomstperspectieven en opportuniteiten voor de vier parochiekerken in Staden. De oogst van het volledige traject werd op 28 september gedeeld met de gemeenteraad
Impuls van de Vlaamse overheid
Nadenken over de parochiekerken in Vlaanderen, en dus ook in Staden, kwam onder impuls van de Vlaamse overheid na de nota ‘Een toekomst voor de Vlaamse parochiekerk’, van de voormalige Vlaams minister voor Binnenlands Bestuur en Onroerend Erfgoed Geert Bourgeois. Met deze nota wilde de minister een van de grootste uitdagingen inzake erfgoed aanpakken. Wat zal de toekomst zijn van de meer dan 1800 parochiekerken in Vlaanderen?

De minister vroeg dan de kerkbesturen en de lokale besturen om in het kader van het meerjarenplan een strategische visie te ontwikkelen over het lokaal kerkenbestand van de steden en gemeenten. Deze visie bevatte onder meer de waarde en toestand van het kerkgebouw, de omgeving waarin het zich bevindt, het actueel gebruik en de functie ervan en-in geval van neven-, mede- of herbestemming – de betrokkenheid van andere actoren. Ook was de nota een uitnodiging aan de kerkgemeenschap en de lokale overheid om, in dialoog met de brede gemeenschap na te denken over hun publiek religieus patrimonium. Dat is wat ook in Staden gebeurde
Het participatie- en co creatietraject
Het participatie- en co creatietraject werd getrokken door een kernkapittel, een team samengesteld uit vertegenwoordigers van het centraal kerkbestuur, de kerkfabrieken, de parochiale ploegen en het lokale bestuur van Staden. Het was dit team die dat het volledige traject mee vorm gaf. In het vormen van een toekomstbeeld luisterden ze naar ‘iedereen’ die op één of andere manier verbonden is met de vier parochiekerken van Staden; Daarom werden er vier kapittelavonden georganiseerd. Er vonden eveneens gesprekken plaats met de bewoners uit de verschillende gemeenschappen en experten uit de gemeente.
Vertrekken vanuit bezieling
In het participatie- en co creatietraject is men vertrokken vanuit de ‘bezieling’ van de mensen in de gemeenschap en de ‘ziel’ van de plek rond de parochiekerk. Die Ziel huist in de gebouwen, in de herinneringen en verhalen. Maar ook op plek rond de parochiekerken. Het landschap van parochiekerken in Staden is een erfenis van vorige generaties, die wijn aan volgende generaties nalaten en waar we vandaag dus goed moeten over nadenken.
Naar een gedragen toekomstbeleid voor de parochiekerken
Een toekomstbeeld geen beslissingsdocument, wel een inspiratiebundel met aanbevelingen die richting geven rond de toekomst van het publiek religieus patrimonium in Staden. Hoe kijkt de gemeenschap naar de toekomst van de kerken? Waar is draagvlak voor? Wat zijn mogelijke activiteiten naast de erediensten? Welke kansen ziet men naar activiteiten? Het toekomstbeeld moet inzichten brengen en zuurstof geven voor het centraal kerkbestuur en de lokale overheid om gedragen duurzame projecten voor het publiek religieus patrimonium op te starten.
Het rapport bevat wel concrete aanbevelingen om verder te verkennen en geeft concrete stappen om uit te werken. Zo komt het voorstel om van de Onze-Lieve-Vrouwkerk in Oostnieuwkerke een plek te maken waar de brede geloofsgemeenschap van Staden zich welkom voelt. De kerk kan fungeren als centrale kerk van Staden. Devotie, gebed, stilte en erediensten staan er voorop. Daarnaast is het een bruisende ontmoetingsplek voor de lokale gemeenschap met activiteiten die aansluiten bij de ziel van de plek: tentoonstellingen, socio-culturele activiteiten… Om dat mogelijk te maken zijn kleine infrastructuurwerken nodig. Daarbij moet gekeken worden naar mogelijkheden om de verbinding te versterken met het park en het nabijgelegen ontmoetingscentrum.

Voor de Sint-Bavokerk in Westrozebeke ligt de focus eerder op de rijke geschiedenis. Het moet een plek worden waar die historiek en de Mariadevotie een centrale plaats krijgen, als bedevaarts- en erfgoedplek. Een plek binnen de kerk waar verstilling en gebed hand in hand gaan met een vrije en open plaats voor activiteiten uit de brede gemeenschap Twee ingrepen kunnen de focus op de brede gemeenschap versterken: het huisvesten van sociale functies (zoals de voedselbank en Welzijnsschakel) en een overdekte buitenruimte om het bijhorende plein te laten aansluiten op de kerk. Ontmoeting en verbinding staan daarbij centraal. Denk aan activiteiten van jeugdbewegingen, markten…

Bij de Sint-Jan-Baptistkerk in Staden is het toekomstbeeld minder uitgesproken. Het moet een plek zijn die de identiteit van Staden centrum versterkt. Een plaats waar mensen opnieuw samenkomen en verbinding vinden in het centrum van de gemeente . Duidelijk is dat de akoestiek van de kerk een probleem is. Er is daarom draagvlak om het sacrale gedeelte te herpositioneren in een kleiner, afgesloten deel van de kerk. De rest van de kerk kan een multifunctionele invulling krijgen of zelfs worden afgebroken. Om daar duidelijkheid rond te krijgen, moeten verschillende scenario’s opnieuw afgetoetst worden blij de brede gemeenschap.

En tenslotte komt ook de Sint-Eligiuskerk op de Vijfwegen aan bod, Daar is een duidelijke vraag van de gemeenschap naar een ontmoetingsplek om aan gemeenschapsverbinding te doen. De kerk kan een gemeenschapshuis worden waar de Vijfwegenaars elkaar ontmoet en samen activiteiten opzetten, onder leiding van een lokale vzw. De plek kan ook gebruikt worden door de school en lokale verenigingen. Om dat mogelijk te maken is een bestemmingswijziging nodig en dringt verder onderzoek zich op rond architecturale ingrepen en mogelijke beheersstructuren. De nabijgelegen grot blijft een sacrale (stilte) plek.

Conclusie: op korte termijn zijn nevenactiviteiten en experimenten In alle kerken mogelijk, maar wel op maat van de lokale context. Ook op lange termijn is er een duidelijke richting. Bijkomende gerichte onderzoeken zullen leiden tot een concreet stappenplan. Om dit allemaal in goede banen te leiden willen de lokale geloofsgemeenschappen, kerkfabrieken en de lokale overheid, zoals in dit traject, blijvend nauw samenwerken. De samenwerking moet dialoog, communicatie, experiment en concrete acties mogelijk maken.
Hoe gaat het nu verder?
Om het volledige proces in goede banen te leiden stelde het centraal kerkbestuur, de lokale geloofsgemeenschap en lokaal gemeentebestuur Kapittel aan. Kristof Lataire (Kapittel) begeleidde het volledige traject en schreef het conclusie- en aanbevelingsrapport. Dat rapport wordt na de kennisneming van de gemeenteraad voorgelegd aan de het bisdom Brugge en teruggekoppeld naar de aanwezigen van de Kapittelavonden. Vervolgens dient het als basis voor het lokale kerkenbeleidsplan ,een strategische toekomstvisie voor de kerkgebouwen in Staden, die in 2024 afgewerkt wordt.

E.H. Pastoor Dirk Crombez – Pastorale eenheid Sint-Anna Staden: “Op veel plaatsen in Vlaanderen denkt men vandaag na over de toekomst van de parochiekerken. Op vele plaatsen zijn de geloofsgemeenschappen kleiner geworden en is het beheer; onderhoud van kerken een uitdaging voor vele vrijwilligers. Een zoektocht naar de herwaardering van ons relgieus patrimonium in Staden, die duurzaam is op lange termijn is ingezet. Het toekomstbeeld dat nu op tafel ligt is enorm waardevol, omdat het vertrekt vanuit de wensen en noden van de bredere gemeenschap. Het zal ons richting geven om een duurzame toekomst mogelijk te maken voor onze dierbare plaatsen.”

Schepen Joeri Deprez – Gemeente Staden: “Hartelijk dank aan de vele mensen die mee nagedacht hebben over de toekomst van onze kerken en de vertegenwoordigers in het kernkapittel voor de constructieve samenwerking. We vonden het als lokaal bestuur belangrijk om van onderuit te luisteren naar de gemeenschap! Enkel zo konden we tot een gedragen en duurzaam toekomstbeeld komen. We vertrokken vanuit het niet-weten en lieten het verhaal groeien vanuit de gemeenschap. Nu hebben we een mooie basis voor de opmaak van ons kerkenbeleidsplan.”
Foto: gemeente Staden