Twee Duitse duikboten uit tweede wereldoorlog geïdentificeerd voor onze Belgische kust

In het kleine stukje Belgische Noordzee liggen heel wat scheepswrakken. Twee derde van deze wrakken verwijzen naar één van de beide wereldoorlogen. Een 60-tal van die wrakken staan in de wrakkendatabank echter nog aangeduid als ‘onbekend’. Maritiem archeoloog Tomas Termote slaagde er in twee van deze onbekende schatten van de Noordzee te identificeren als de U-5 en UC-14. Gouverneur Carl Decaluwé, die ontvanger is van het cultureel erfgoed onder water, kondigde deze uitzonderlijke vondst aan.
Erfgoed onder water: een collectief geweten
Erfgoed in zee, het ligt ons allen nauw aan het hart. Historische voorwerpen, resten van verdwenen beschavingen en scheepswrakken en luchtvaartuigen onder water spreken tot ieders verbeelding. Het vormt een collectief geweten. Een vizier op het verleden dat de weg van de toekomst helpt wijzen. Cultureel erfgoed onder water is enorm gevarieerd en elk object of wrak heeft een eigen verhaal. Er is niet alleen een historische waarde, maar ook een belangrijke ecologische en recreatieve waarde.

“Aan elk object dat we aantreffen, kleeft een verhaal dat we zo goed mogelijk proberen te reconstrueren en te delen met het brede publiek”, geeft gouverneur Decaluwé mee. “De bekendmaking van de ontdekking van de UB-29, ook een Duitse duikboot uit de Eerste Wereldoorlog lokte in 2017 al de internationale pers naar Brugge en prijkte op de eindejaarslijstjes van verschillende kranten met de titel van ‘dé archeologische vondst van 2017’. De identificatie van de U-5 en de UC-14 is opnieuw een tekenend bewijs van verloren levens. Jonge levens die vochten voor de belangen van het vaderland. Herdenkingen doen ons stil staan bij de gebeurtenissen uit het verleden en stellen ons in op staat om er lessen uit te trekken. Het is daarom belangrijk dat wat we op de zeebodem vinden, bewaren en delen met het brede publiek.”
Cultureel erfgoed onder water
De huidige wet maakt een onderscheid tussen cultureel erfgoed onder water en wrakken. Cultureel erfgoed onder water in Belgische maritieme zones = alle sporen van menselijke aanwezigheid met een cultureel, historisch of archeologisch karakter evenals gefossiliseerde dierlijke of plantaardige overblijfselen met een wetenschappelijk karakter die zich deels of volledig, tijdelijk of permanent sinds ten minste 100 jaar onder water bevinden. Wrakken in Belgische maritieme zones beschouwen we dan als schepen, luchtvaartuigen andere vervoermiddelen of delen daarvan met hun vracht of andere inhoud die zich minder dan honderd jaar onder water bevinden, bijvoorbeeld uit Wereldoorlog ll. Omwille van hun grote historische waarde voorziet de wet ook de mogelijkheid om hen sneller he statuut te geven van cultureel erfgoed onder water Tot voor kort was voor elke ontdekking nog een expliciete erkenning als cultureel erfgoed onder water door de minister nodig. Sinds 2014 werden al 11 wrakken erkend als cult erfgoed onder water waaronder de West-Hinder, de SS Kilmore en de UB-29. Door de inwerkingtreding van de nieuwe wetgeving in 2021 breidde het aantal wraksites dat erkend is als cultureel erfgoed onder water uit van 11 naar 55.

De voorbije jaren zijn een aantal heel uitzonderlijke sites blootgelegd: in 2017 was er de ontdekking van de Duitse UB-29, in 2018 een Amerikaanse B-17 bommenwerper en in 2020 een slagtand van een laat-pleistocene bosolifant van maar liefst 60kg en 2,37m groot. Deze slagtand is uniek, want nooit eerder werd in onze wateren zơ’n quasí-intacte slagtand gevonden. Ook dit kan dus in aanmerking komen als cultureel erfgoed onder in water. In 2021 onthulden we het VLIZ ook nog de ontdekking van de UB-32.
Wrakkendatabank
Er is veel dat we nog niet weten. In het Belgische deel van de Noordzee zijn er : zo’n 308 posities bekend in de wrakkendatabank van het Agentschap Maritieme Dienstverlening en Kust. Naar schatting zijn er daarvan zo’n 280 scheepswraksites, waarvan 228 sites met van 17 verschillende ‘geïdentificeerde’ scheepswrakken, afkomstig van schepen nationaliteiten. Het toont meteen het internationaal karakter van het onderwatererfgoed aan. België draagt verantwoordelijkheid ten aanzien van minstens 16 andere naties op dit vlak. Twee derde van onze wrakken zijn toe wijzen aan één van beide wereldoorlogen, 80 daarvan vormen een oorlogsgraf en is er minstens één opvarende omgekomen. Verder zijn nog zo’n scheepswraksites waar we zo goed als niets over weten. In de databank lees je dan ‘onbekend’.
Geheimen blootgelegd
De nieuwe wet beschouwt alles wat meer dan 100 jaar onder water ligt en een cultureel, historisch of archeologisch karakter heeft als cultureel erfgoed onder water. Na een grondige studie van zo’n 55 wrakken besliste de minister in 2022 om 18 van die wrakken bijkomende bescherming te geven. Stilaan geeft onze zee meer en meer haar geheimen prijs.