Schepenkamer en de Keizer Karelschouw van het Brugse Vrije in volle glorie gerestaureerd

Het Brugse Vrije herbergt een van de meest indrukwekkende erfgoedstukken van Brugge: de monumentale Keizer Karelschouw uit 1529, een meesterwerk van Lanceloot Blondeel. Dit historische pronkstuk, samen met de schepenkamer waarin het zich bevindt, onderging een grondige restauratie na schade door houtborende insecten. Dankzij een intensief en gespecialiseerd restauratieproces werd niet alleen de schouw in haar oorspronkelijke glorie hersteld, maar kreeg ook de schepenkamer een volledige opknapbeurt.

Het Brugse Vrije was sinds begin 12e eeuw de benaming voor een onafhankelijk bestuurlijk, financieel en rechterlijk onderdeel van het graafschap Vlaanderen. Het gebied omvatte de streek en de gemeenten rond Brugge, begrensd door de Noordzee, de Westerschelde en de IJzer. Het had een eigen schepencollege dat op de Burg zetelde, maar geen bevoegdheid over de stad Brugge zelf. Aan het einde van de 14e eeuw werd ’t Vrije het ‘vierde lid’ van Vlaanderen, naast de drie grote steden Brugge, Gent en Ieper. Pas in 1795 werd het Brugse Vrije opgeheven.

In de schepenkamer van het Brugse Vrije wordt deze eeuwenoude geschiedenis van macht en rechtspraak samengebracht in de monumentale pronkschouw uit 1529 . De schouw is een eerbetoon aan Keizer Karel V (1500-1558). Ze is opgebouwd uit eikenhout, marmer en albast en is een ontwerp van Lanceloot Blondeel.

Een tijd terug werd alarm geslagen voor aantasting door houtborende insecten van de eikenhouten sculptuur van de schouw. Gericht onderzoek bracht aan het licht dat niet alleen de eigenlijke schouw, maar ook de Schepenkamer waarin deze gebouwd is en de zolders er boven, aangetast werden door klopkever (Xestobium rufovillosum). De larve van deze kever vreet letterlijk het hout op door het creëren van boorgangen in het eikenhout, waarbij ze geen onderscheid maakt tussen massieve balken, planken of beeldhouwwerken.

Verschillende restauratoren met specifieke expertise
De Stad besliste om de schepenkamer en de schouw grondig te restaureren. Deze belangrijke restauratie aan een van de pronkstukken van het Brugs erfgoed vroeg gedegen en kwaliteitsvolle expertise om deze restauratie tot een goed eind te brengen. Daarom had de Stad beslist om voor de verschillende restauratiefases, verschillende restauratoren met een specifieke expertise aan te stellen op basis van ontwerpdossiers, opgesteld door de Brugse conservatiearchitect benoît Delaey.

Schepen van patrimonium Pieter Marechal: ”De restauratie van de schepenkamer en de Keizer Karelschouw was een noodzakelijke ingreep om dit unieke erfgoed voor de toekomst te bewaren. Dankzij de gespecialiseerde aanpak van verschillende restauratie-experts werd niet alleen de schade hersteld, maar is het Brugse Vrije opnieuw een toonbeeld van ons rijke verleden. Dit project toont aan hoe belangrijk het is om te investeren in ons historisch patrimonium.”

Burgemeester Dirk De fauw: “Het Brugse Vrije is een belangrijk historisch monument en herbergt een van de meest indrukwekkende erfgoedstukken van onze stad. Met deze restauratie garanderen we dat toekomstige generaties kunnen blijven genieten van de pracht en geschiedenis die deze plek uitstraalt. Dit is een voorbeeld van hoe Brugge zijn erfgoed met zorg en respect behandelt.”

Doorgedreven restauratie
De bouwkundige restauratiewerkzaamheden werden uitgevoerd door de firma Arthur Vandendorpe nv uit Zedelgem. Tijdens deze restauratiefase werd de zolder boven de Schepenkamer aangepakt. Alle aangetaste houten balken van de dakstructuur werden gedeeltelijk vervangen. De moerbalken tussen deze zolder en de Schepenkamer konden niet worden vervangen zonder schade aan te brengen aan de onderliggende Schepenkamer, daarom werden ze opgehangen aan stalen liggers, die boven op de opgaande zijmuren werden geplaatst. De plankenvloer werd hierbij brandbestendig vernieuwd. Door enkele aanpassingen aan de daken werd ervoor gezorgd dat waterinfiltratie niet langer mogelijk is. Daarnaast werd in de schouwpijp een waterdichte vloer aangebracht om ook daar vochtproblemen te voorkomen. Waterinfiltratie is namelijk de voornaamste oorzaak van schade aan de houten structuren door insecten. Om lekkages te voorkomen, zullen de dakwerkers van de Stad de daken regelmatig inspecteren.

Verdelging van insecten
De restauratie van het hout in de schepenkamer werd toegewezen aan de firma Remmen bv uit Vorselaar. Deze firma stond in voor de verdelging van de insectenaantastingen in de Schepenzaal en voor de restauratie van de monumentale schouwsculptuur en de wandbetimmeringen. De eikenhouten sculpturen, waaronder ook de grote beelden, werden door anoxie ontsmet. Deze techniek bestaat er in om de stukken luchtdicht te verpakken en de in de verpakking en sculptuur aanwezige zuurstof gedurende een zestal weken weg te zuigen en te vervangen door een gas, zodat de insecten stikken. Dit gebeurde in een behandelingstent die opgebouwd werd in de naastliggende grote zaal van het Stadsarchief. Bij de aanvang van de werkzaamheden werd met Musea Brugge beslist om de schilderijen uit de Schepenzaal eveneens aan deze behandeling te onderwerpen. De vaste houten onderdelen en de houten draagconstructie werden, daar waar de aantasting was, behandeld met microgolfstralen. Deze behandeling leidt ertoe dat alle hout in diepte tot op een temperatuur van 55 graden wordt verwarmd, zodat de eiwitten van alle stadia van de insecten denatureren, van larve over pop tot kever. Diezelfde microgolfbehandeling werd eveneens toegepast op het constructiehout in de zolder boven de Schepenkamer.

De Koninklijke manufactuur De Wit nv uit Mechelen nam de restauratie van het textiel op zich. De wandtapijten werden grondig ontsmet en gereinigd en na restauratie teruggeplaatst. De bekleding en de polstering van alle banken en het tafelkleed werden vervangen door onbrandbaar textiel dat daarenboven ongevoelig is voor insectenaantastingen. Ook de oude belkoord onderging een restauratie en zal worden bewaard bij de Stad. Er werd een nieuwe belkoord naar bestaand model gemaakt die zal geplaatst worden in de Schepenkamer.