Het oudste, alleroudste stenen huis annex foltermuseum staat in de Brugse Wollestraat
Vlaams minister van Onroerend Erfgoed Matthias Diependaele bezocht deze voormiddag in Brugge de kelder van herenhuis De Oude Steen. ‘Het herenhuis ‘De Oude Steen’ in de Wollestraat wordt al langer beschouwd als één van de oudere panden in de historische binnenstad van Brugge. Dankzij dendrochronologisch en bouwhistorisch onderzoek wordt de ware ouderdom van het monument nu onthuld. Het woonhuis blijkt het oudste gedateerde woonhuis in heel Vlaanderen te zijn, een kostbaar overblijfsel van het middeleeuwse Brugge.’ aldus de minister. ‘Vanaf de 12e eeuw groeide de stad Brugge uit tot een internationaal handelscentrum. En temidden van deze opkomst speelde de Wollestraat een onmiskenbare rol. De naam van de straat refereert naar het stedelijk wolhuis dat er lag, een plek voor de opslag en handel van wol. Het hedendaagse immo-mantra ‘locatie locatie locatie’ gold toen al. De Wollestraat werd een belangrijke handelsstraat en verkeersader omdat diverse kelders van huizen in de straat in verbinding stonden met de kade aan de Kraanrei: het was een toplocatie voor handelaren en kooplieden. Vandaag is de kelder van De Oude Steen de enige bewaarde middeleeuwse kelder in de Wollestraat die de tand des tijds heeft doorstaan.’
Herenhuis De Oude Steen
De Oude Steen is een middeleeuws gebouw. Vandaag heeft het huis een neoclassicistische voorgevel uit de jaren 1880 en de bovengrondse verdiepingen dateren uit de 17de eeuw. Maar de kelder bevat nog delen van het originele middeleeuwse gebouw. De oorspronkelijke muren zijn gebouwd in veldsteen. Het gebruik van deze plaatselijke natuursteen (en niet baksteen) deed wel al vermoeden dat dit gebouw nog vóór het midden van de 13de eeuw werd opgetrokken. Het oudste deel van de kelder wordt nog steeds overdekt door een oude houten balkenzoldering.
Franky Demon, Schepen van monumentenzorg: ‘De huidige 19de-eeuwse bepleisterde lijstgevel laat niet vermoeden dat hierachter het oudst gedateerde pand van Brugge verscholen zit. Nochtans verwijst de naam de Oude Steen meteen naar de leeftijd van het pand. Samen met de Oude Burg vormt deze straat één van de oudste stadskwartieren. Het is dan ook heel goed mogelijk dat dit pand ooit deel was van het grafelijke domein rond de Burg, want tot 1300 werd voor dit huis een rente aan de graaf betaald.
Als werelderfgoedstad zijn we natuurlijk fier dat het oudste gedateerde huis van Vlaanderen in onze stad staat. Ons stad richtte niet voor niks als eerste stad van het land een monumentenzorgdienst op in 1971. In 1981 bezocht de dienst Monumentenzorg voor het eerst het huis en werd de merkwaardige kelder een eerste keer opgemerkt. Wij beheren ons erfgoed als een goede huisvader zodat ook toekomstige generaties van onze historische monumenten en gebouwen kunnen genieten en leren. We hebben ons engagement als stadsbestuur nog verhoogd door vorig jaar een erkenning als onroerenderfgoedgemeente aan te vragen en we hebben dit ook gekregen. Brugge is hiermee de enige kunststad in Vlaanderen die zich engageert binnen een Intergemeentelijke Onroerenderfgoeddienst en tegelijk zelf ook erkend is als Onroerenderfgoedgemeente.’
Dendrochronologisch onderzoek
Gezien de historische waarde van het pand – ook voor de algemene bouwgeschiedenis van de stad Brugge – besloot het agentschap Onroerend Erfgoed om een oude balkenlaag in de kelder te dateren door een studie van de jaarringen in het hout (dendrochronologie). En wat blijkt, de eiken balken zijn gemaakt van bomen die ergens tussen 1177 en 1205 gekapt zijn. Het eerdere vermoeden dat het pand aan de Wollestraat tot de oudste van Brugge behoort klopt! Meer nog, De Oude Steen is hiermee het oudst bewaarde en gedateerde woonhuis in Brugge, en heeft zijn naam dus niet gestolen. Dit onderzoek betekent bovendien een belangrijke aanvulling op de gekende historische bronnen, die vóór de 13de eeuw heel summier zijn over huizen in Brugge.
Vlaamse context
In een ruimer Vlaams perspectief is de gedateerde kelderverdieping dus van groot belang. Het is immers het oudste absoluut gedateerde overblijfsel in opstand van een middeleeuws huis in Vlaanderen. De balklaag in de kelder behoort ook tot de oudst gedateerde gehelen van in situ bewaard bouwhout in Vlaanderen. Alleen een select aantal dakkappen of delen daarvan in kerkgebouwen is even oud als de balklaag van De Oude Steen.
Peter de Wilde, administrateur-generaal Onroerend Erfgoed: ‘Net als in vele andere van onze oude steden zijn de aanwezige structuren en bebouwing het resultaat van opeenvolgende politieke, sociale, culturele en economische gebeurtenissen die plaats vonden door de eeuwen heen. Ze zorgen tot op vandaag voor een opmerkelijke historische gelaagdheid in het stadsbeeld en ze vertellen ons het verhaal van Vlaanderen. Het agentschap Onroerend Erfgoed is naast een toegewijde administratie ook een wetenschappelijke instelling, een kenniscentrum. En die kennis gebruiken we als een objectieve manier om onze boeiende en steeds evoluerende wereld te begrijpen en doorgronden. Dankzij onze begeesterde erfgoedonderzoekers ontdekken we elke dag een stukje meer over ons verleden.’