Brugge krijgt plots twee zeldzame, (grappige) middeleeuwse manuscripten
Vlaanderen kon recent twee zeldzame, middeleeuwse manuscripten aankopen. De rijkversierde handschriften maken voortaan deel uit van de Collectie Vlaamse Gemeenschap. Vlaanderen koos ervoor om de unieke boekjes te bewaren in Brugge, waar ze vanaf nu in permanent beheer zijn van de Openbare Bibliotheek Brugge en regelmatig tentoongesteld zullen worden door Musea Brugge. De manuscripten zijn tot en met 1 april te bewonderen in het Gruuthusemuseum, daarna gaan ze het depot in voor verder onderzoek.
Minister-president en minister van Cultuur Jan Jambon draagt vandaag het beheer van twee bijzonder waardevolle middeleeuwse handschriften over aan de Openbare Bibliotheek Brugge. Met de keuze voor Brugge erkent minister-president Jan Jambon de uitmuntende kwaliteit en uitstraling van beide culturele instellingen. “De voorbije jaren mocht ik als minister van Cultuur vorm geven aan het Vlaamse Topstukkenbeleid. Ik blik tevreden terug op alle bijzondere aankopen die we binnen dit beleid voor ons erfgoed konden realiseren. Ik ben zeer blij dat we erin geslaagd zijn om deze bijzondere handschriften te verwerven. Het psalter van Margaretha II van Vlaanderen is een uniek ‘kleinood’: klein qua afmetingen, maar van groot belang voor de geschiedenis van Vlaanderen. Vandaag komen beide handschriften terug thuis in de oude hofstad van de graven van Vlaanderen.”
Voor de Stad Brugge is het een heel mooie opsteker dat Vlaanderen deze uitzonderlijke manuscripten in bewaring geeft, en een bevestiging van het toonaangevende werk dat er de voorbije jaren verricht werd.
“Dat Vlaanderen deze manuscripten onderbrengt in de Openbare Bibliotheek Brugge is een bijzondere erkenning voor de publieks- en wetenschappelijke werking van onze bibliotheek. Het gaat om twee
topstukken die hoge eisen stellen qua bewaaromstandigheden, wij zijn Manuscript GoudrankenmeestersManuscript Psalter Margaretha trots dat onze bibliotheek die kan bieden”, aldus schepen van Cultuur Nico Blontrock. “De bibliotheek is niet toe aan haar proefstuk: we bewaren momenteel 750 handschriften, waarvan 500 erkend als Vlaamse Topstukken. De twee manuscripten zijn dan ook een prachtige toevoeging aan onze rijke handschriftencollectie.”
Ook burgemeester Dirk De fauw onderstreept het prestige van deze overdracht voor Brugge. “Het is niet voor niets dat Vlaanderen onze bibliotheek vorig jaar nog erkende als cultureel-erfgoedorganisatie van landelijk niveau. In 2022 werd Musea Brugge nog benoemd tot cultureel-erfgoedinstelling, als een van de enige drie museumorganisaties in Vlaanderen. Er zijn niet veel steden die dat kunnen zeggen. Bezoekers krijgen nu tot en met 1 april alvast even de kans om de unieke werkjes te komen bewonderen, alvorens ze in depot gaan voor onderzoek en bewaring. Voorts wordt er gewerkt aan verschillende tentoonstellingen in de nieuwe expohal BRUSK, waar de manuscripten een plek in kunnen krijgen.”
Grappige fantastiefiguurtjes
De twee manuscripten werden meteen ook erkend als Vlaamse Topstukken. Door hun zeldzaam en uniek karakter voldoen ze ruimschoots aan de criteria van het Vlaamse Topstukkendecreet. “De twee kleurrijke manuscripten zijn niet alleen een streling voor het oog, ze geven ons ook inzicht in de boeiende geschiedenis van middeleeuws Brugge – en bij uitbreiding Vlaanderen”, aldus Dr. Evelien Hauwaerts, curator middeleeuwse manuscripten (Openbare Bibliotheek Brugge). “Het oudste boekje is een psalter of psalmenboek uit de 13e eeuw, rijkelijk versierd door miniaturisten van de zogenaamde Dampierre Groep. De decoratie in de marges rond de tekst toont alledaagse mensen zoals jagers, ridders, muzikanten en acrobaten. Maar ook grappige fantasiefiguurtjes zoals een doedelzak spelende zeemeerman of een dier met mensenhoofd, mijter en staf. Die versieringen bevatten verwijzingen naar preken, spreuken en literatuur en bieden ons een waardevol inzicht in het culturele leven van de 13e eeuw.”
Margaretha van Vlaanderen
Daarnaast heeft het handschrift ook een zeldzame herkomstgeschiedenis. “Het boekje behoorde toe aan één van de langst regerende gravinnen van Vlaanderen: Margaretha II van Vlaanderen, ook bekend als Margaretha van Constantinopel. Zij regeerde als weduwe zelfstandig over Vlaanderen en Henegouwen van 1244 tot 1280 en drukte een stempel op haar gewesten dankzij belangrijke investeringen in infrastructuur en handel. Dit was haar persoonlijk psalmenboekje voor privé-devotie. Een heel waardevol stukje geschiedenis dus.”
Het andere handschrift dat in Brugge wordt ondergebracht, is een getijdenboek uit de 15e eeuw. Het
manuscript bevat onder meer gebeden, Bijbelteksten, hymnes en psalmen om in de privésfeer te lezen. Het luxueuze manuscript werd gemaakt in Brugge rond 1430 en gedecoreerd door de Goudrankenmeesters, een collectief van miniaturisten die Brugge mee op de kaart zetten als hét internationale productiecentrum voor getijdenboeken in de 15de eeuw. Twaalf grote en kleurrijke miniaturen stellen scènes voor uit het leven van Maria en Christus.